|
Uitvoerige toelichting op de bron Bijbel & Traditie
Uitvoerige toelichting op de bron Bijbel & Traditie
Om recht te doen aan de pluriformiteit en identiteit van de PG Almelo onderscheidt het ‘bouwteam bronnen’ met het oog op de kerkdiensten binnen de bron “Bijbel & Traditie” vier vormen, te weten de ‘klassiek oecumenische’ manier van vieren, de ‘modern oecumenische’, de ‘vrijzinnige’ en de ‘confessionele’ manier. Samen met de andere drie bronnen ─ spiritualiteit, muziek, creativiteit ─ bieden zij inspiratie om de diensten en vieringen binnen de PG Almelo vorm en inhoud te geven. Klassiek oecumenisch De ‘klassiek oecumenische’ manier kenmerkt zich door aan te sluiten bij de liturgische traditie van de kerk vanaf de eerste eeuwen, bij de vernieuwingen die vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw zich gaandeweg voltrokken in de toenmalig hervormde kerk en later in de gereformeerde kerken. En deze ‘klassiek oecumenische' traditie toont zich ook ontvankelijk voor de liturgische impulsen van na het tweede Vaticaanse concilie. De laatst genoemde impuls komt o.a. tot uiting in de rol van de zogeheten ‘antwoordpsalm’ binnen de liturgie. Het vormt een zelfstandige lezing uit het boek van de psalmen waarin cantor of voorzanger en de gemeente afwisselend op elkaar reageren, zie bijvoorbeeld psalm 113a of 23e of 51a uit het nieuwe liedboek van 2013. De zogeheten ‘liturgische beweging’ vanaf de jaren twintig uit de vorige eeuw heeft bewerkstelligd dat vele PKN-gemeentes vandaag de dag een kyrië en gloria zingen, responsies in de gebeden, en bij de viering van het avondmaal het sanctus en benedictus en het agnus Dei (lam Gods) gezongen worden, en als het even kan grote delen van het tafelgebed. Het liedboek van 1973 is ook een vrucht geweest van deze vernieuwende beweging uit de vorige eeuw. Een vernieuwing die haar inspiratie haalde uit de liturgie van de vroeg christelijke kerk. Ter karakterisering zou gezegd kunnen worden dat het element van verkonding zich niet beperkt tot de preek en lezingen maar dat alle onderdelen ─ gesproken, gezongen en gemusiceerd ─ bijdragen aan de verkondiging van het evangelie. Een cantorij krijgt daarom een belangrijke plek toegekend in de orde van dienst. Modern oecumenisch In de structuur lijkt deze erg op de ‘Klassiek oecumenische’ liturgie waarbij men flexibeler en speelser omgaat met de verschillende onderdelen terwijl wel de structuur wordt gevolgd zoals hierboven geschetst (voorbereiding, dienst van het woord en dienst van de gebeden en gaven). De inhoud echter kan wat vrijer worden ingevuld, onder andere met behulp van multimediale middelen. Zo kan het gebeuren dat bij het kyriëgebed beelden getoond worden van oorlog, dat een bijbelverhaal in een rollenspel wordt vormgegeven en eventueel de preek vervangt of dat in een jongerendienst ‘elfjes’ worden gedicht om woorden te geven aan waar je voor wilt bidden. Ook wordt dikwijls de kerkgangers gelegenheid gegeven om waxinelichtjes aan te steken tijdens de voorbeden. Een ander verschil is dat een cantorij geen onderdeel hoeft te zijn van een modern oecumenische viering. Confessioneel Een andere manier van eredienst vieren en beleven die onze PG Almelo kent, reikt de confessioneel getinte liturgie aan. Deze traditie is ontstaan in het spoor van Calvijn en legt alle nadruk op het gesproken woord, en voor alles op de prediking, dat is het centrale onderdeel van de liturgie. De rol van de gemeente is vooral een luisterende. Het zingen van psalmen en gezangen maakt onderdeel uit van de orde van dienst, gelegenheid om liturgisch op elkaar te reageren ─ sprekend of zingend ─ ontbreekt echter. Het kyrië en gloria zijn ingewisseld voor de elementen van schuldbelijdenis en genadeverkondiging, en vaak wordt er ook ruimte gemaakt voor de lezing van de wet, en bij voorkeur de tien geboden uit het boek Exodus. De muziek is over het algemeen soberder van toon en versterkt het besef van schuld en zonde. De geboden kunnen oproepen tot het doen van innerlijke boete, ze kunnen ook gelezen worden als ‘regel der dankbaarheid’ en functioneren op deze wijze als richtsnoer voor de vernieuwing van het persoonlijke leven. Doorgaans worden in confessionele diensten de schriftlezingen niet ontleend aan een vooraf gegeven leesrooster, zoals het gemeenschappelijk leesrooster van de Raad van Kerken. Veelal wordt de keuze bepaald door ingeving van de voorganger, en ook de inkleuring van diensten door het ritme van het liturgische jaar krijgt minder accent. Vrijzinnig Binnen de protestantse kerk bestaat er een de vrijzinnige stroming. Deze stroming kwam in het midden van de 19e eeuw op onder invloed van het opkomende humanisme en de verlichting. In vrijzinnige kerken wordt ruimte gegeven aan de individuele geloofsbeleving, waarin plaats is voor kritische vragen en waarbij iedere traditie of dogma in twijfel mag worden getrokken. In de liturgie wordt in grote lijnen de modern oecumenische liturgie gevolgd, maar kan er ook van af wijken. Er wordt gesproken van een viering in plaats van een kerkdienst. De vaste formuleringen van de standaard liturgie worden meestal niet gebruikt, (zoals Onze hulp..) er worden eigen woorden voor gebruikt. Ook worden de vaste gebeden meestal niet gebruikt. De Bijbel is een inspiratie bron, maar er dienen vaak ook andere teksten ter inspiratie zoals een gedicht, een passage uit een ‘gewoon’ boek of een religieus geschrift van een andere religie. De muziek mag ook buiten kerkelijk zijn. De Bijbel wordt niet gezien als het Woord Gods in letterlijke zin, maar veel meer als een document dat getuigt van de liefde van God en moet in de context van de tijd en omgeving waarin de verhalen geschreven zijn, gelezen worden. Ook probeert men de moderne wetenschappelijke inzichten en de rationaliteit in verbinding te brengen met het geloof. De Schrift kan beantwoorden aan individuele behoeften: "Wat betekent dit voor mij en mijn leven, hier en nu?" De eenduidigheid van een persoonlijke God wordt tot een onpersoonlijke "macht": God is het onpeilbare mysterie van het leven; Jezus is vooral een voorbeeld voor ethisch handelen: Jezus van Nazareth was niet goddelijk, maar een mens, die naar Gods gelijkenis leefde. Jezus heeft mensen God leren kennen door mensen Zijn woorden uit te leggen en voor te doen hoe te leven. De eenduidigheid van de Heilige Geest in de Drie-eenheid wordt tot een onpersoonlijke "kracht": De Heilige Geest is het symbool voor de levensvernieuwing en openbaart zich in het leven van een mens als een kracht, als het goddelijke in de mens. | ||
| terug | ||
